Negen op de tien Nederlanders zal dit gezegde herkennen én meteen kunnen aanvullen: …hoe rotter het wordt. Maar waar slaat dit nou eigenlijk op? Komen de Dordtenaren niet goed uit de verf of is het de bedoeling om indirect kwaad te spreken over de Rotterdammers? Tijd dus om de waarheid achter dit gezegde te ontdekken.

Het was begin maart en ik was onderweg naar huis met de trein. Het weer deed verlangen naar de lente, maar was helaas typisch Hollands… Miezerregen, een frisse wind en een gevoelstemperatuur waarbij je denkt: ‘ik heb absoluut de verkeerde kleren aangetrokken voor dit wisselvallige weer’. Het deed station Lage Zwaluwe er nóg meer uitzien als een scène uit een thrillerfilm. Hier en daar een lantaarn en in de verte de snelweg en een tankstation, maar verder niks anders dan een uitgestrekt donker. Je hoorde de andere wachtenden bijna opgelucht ademhalen toen de trein eraan kwam.

“Ja, die uitspraak, die ken je toch?”

Opdrogend bij de verwarming in de sprinter en bijna bij het eerstvolgende station hoorde ik het. Nadat de automatische omroeper ‘station Dordrecht Zuid’ luid en duidelijk enkele keren had herhaald, zei een jonge kerel enkele rijen achter mij: “Ja, hoe rotter het wordt.” Het meisje naast hem had blijkbaar vragend gekeken, omdat hij vervolgens verklaarde: “Ja, die uitspraak, die ken je toch? Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt.” Het meisje vroeg om meer uitleg achter het gezegde, maar de jongen moest haar het antwoord schuldig blijven. Toen ik het gesprek opving, ging ik zelf ook graven: waar komt dit gezegde eigenlijk vandaan? En zegt het nou iets over de Dordtenaren, de Rotterdammers of over allebei?

De verhalen achter het gezegde

Na drie jaar woonachtig te zijn in Dordrecht moest ik toegeven nog niet zo goed ingeburgerd te zijn als ik dacht. Na wat onderzoek kwam ik meerdere verklaringen tegen voor het gezegde. Meerdere? Jep. Dordtenaren waren niet trots op dit spreekwoord en liepen er niet mee te pronken, ook niet in de geschiedenisboeken. Hierdoor worden er verschillende redenen als mogelijke verklaringen gezien. Eén ding is zeker: het gezegde is afkomstig uit de scheepvaartwereld.

Vroeger kon je namelijk niet rond de rijke havenstad Dordrecht heen. In 1299 kreeg de oudste stad van Holland het stapelrecht en later, in 1355, een monopolie op de handel op de Maas. Alle schepen die langs Dordrecht voeren, moesten hun producten daar uitladen, opslaan en verhandelen. Dit gebeurde vaak onder dwang. Een reden om die ‘rotte’ stad links te laten liggen. Een andere reden om het rotter te noemen, heeft te maken met de waterwegen vanuit Zeeland en Rotterdam. Die waren namelijk flink aan het verzanden eind negentiende eeuw en werden hierdoor minder bevaarbaar. Dit maakte het alleen maar moeilijker om in Dordt aan te meren. Het tij hielp hier ook niet bij: dat was onvoorspelbaar en vaak zeer ongunstig, waardoor je van geluk mocht spreken niet tegen de kade of oever te slaan met je boot. Een zeer plausibele verklaring is dat het gezegde sloeg op de bodemgesteldheid in het rivierengebied. Het gezegde is namelijk van oorsprong langer: Tiel is niet viel, Bommel is rommel en hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt.

Positieve draai

Ondanks de verhalen achter het gezegde blijft het helaas negatief klinken tegenover de stad Dordrecht en haar inwoners. Alsof de oudste stad van Holland niet goed genoeg is, in de schaduw van een wereldstad als Rotterdam. In andere gezegdes is het namelijk ook te horen. Denk maar aan: Dordt is de fietsenstalling van Rotterdam. Daarom hebben Dordtenaren in de loop der jaren een positieve draai aan het gezegde gegeven. Je hoort zo nu en dan dus ook toevoegingen als: …maar ben je eenmaal binnen, dan kan de pret beginnen en eenmaal erin heb je het best naar je zin en eenmaal in Dordt aangekomen, schijnt het zonnetje door de bomen. Of de variatie van VVV Dordrecht: hoe dichter bij Dordt, hoe mooier het wordt. En eerlijk is eerlijk, daar is niets van gelogen! 😉

Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt heeft dus niks te maken met Dordtenaren noch met Rotterdammers. Kende jij de verhalen achter dit gezegde of weet je er misschien nog meer over te vertellen? Deel het met me door onder dit blog te reageren of via Facebook!

Bron: Dordtse woorden, uitdrukkingen en dialect – Sibrand de Grauw & Gerard Gast