Gisteren was het weer zover: voor de derde keer dit jaar mochten we gaan stemmen. Voor de twijfelende en de shit!-weer-vergeten-in-de-politiek-te-verdiepen-kiezers zijn StemWijzer en Kieskompas in het leven geroepen. Aan de hand van jouw mening over dertig stellingen wordt bepaald met welke partij jij de meeste chemie hebt en op date gaat. Maar hoezeer word je beïnvloed door de taal in de stellingen? Zijn de stellingen neutraal geformuleerd of roepen ze toch meer vragen dan antwoorden op?

Een ‘moetje’

De stellingen bij de StemWijzer zijn nogal streng geformuleerd: bij alle dertig stellingen ‘moet’ er iets wel of niet gebeuren. Je gaat hierdoor ook zelf strengere antwoorden geven, zeker omdat je maar uit twee echte antwoorden kunt kiezen: eens of oneens. Geen van beide telt even niet mee. 😉 Kijk zelf maar:

• Nederland MOET uit de Europese Unie stappen
• In alle EU-landen MOET een belasting op vliegtickets komen
• Er MOET een gemeenschappelijk Europees leger komen
• Nederland MOET uit de euro stappen en weer een eigen munt invoeren
• De EU MOET de sancties tegen Rusland afbouwen

Of je er nou rechtopstaande haren van krijgt of krommende tenen, je bent geneigd om ook in dikgedrukte hoofdletters te antwoorden. ‘NEE, een gemeenschappelijk Europees leger kost alleen maar meer geld’ of ‘JA NATUURLIJK moet de EU de sancties tegen Rusland afbouwen. DUH!’ Voel je ‘m? 😉

De Likert-schaal

Het Kieskompas is trouwens minder streng: daar ‘mag’ ook weleens iets. Alsnog zijn 21 van de 30 stellingen als een ‘moetje’ geformuleerd. Maar toch: de stellingen zijn over het algemeen positief en minder afdwingend geformuleerd, zoals Door vrije marktwerking functioneert de gezondheidszorg beter. Mooi toch? 😉

Daarnaast heb je ook meer antwoordkeuzes: helemaal mee eens, mee eens, neutraal, niet mee eens en helemaal niet mee eens. Geen mening telt weer even niet mee. Deze vijfpuntsschaal van Likert is trouwens ook effectiever om te gebruiken in onderzoeken. Het is namelijk ontzettend moeilijk om het óf volledig eens óf volledig oneens te zijn met een stelling. We zijn ook vaak banger om voor een uiterste te kiezen, en bij eens en oneens is er geen ‘afgezwakte’ middenweg. Daarnaast ligt het er ook maar net aan hoeveel vragen de stelling zelf oproept om deze genuanceerd te kunnen beantwoorden.

De invloed van taal

Als je de stellingen van de StemWijzer vergelijkt met het Kieskompas, zie je best wel wat verschillen. Terwijl je bij StemWijzer dus alleen voor eens of oneens kunt kiezen en bij het Kieskompas wat genuanceerder kunt zijn. Kijk maar naar deze stellingen:

Er moeten weer regelmatig grenscontroles plaatsvinden tussen EU-lidstaten. (StemWijzer)

Er moeten opnieuw grenscontroles tussen de lidstaten worden ingevoerd. (Kieskompas)

Beide stellingen gaan over hetzelfde onderwerp: grenscontroles. Maar waar het Kieskompas algemeen blijft, is de StemWijzer wat specifieker: regelmatig. Lees de stelling van het Kieskompas en je ziet gelijk de clip van Elton John’s Nikita voor je. 😉

Duidelijk? Of juist niet?

En ja, er zijn echt wel duidelijke stellingen, zoals Wietteelt moet legaal worden. Positief geformuleerd, helder, geen twijfel mogelijk. Eens of oneens?

Maar dit soort stellingen vormen echt de minderheid bij deze verkiezingen. Kijk maar eens naar deze tien – totaal niet eenduidig geformuleerde – stellingen:

1. Europa moet kiezen voor permanente wintertijd. (StemWijzer)

• Wacht even… Europa of de EU? Want dat scheelt wel een slok op een borrel. 😉

2. Het moet mogelijk worden om in alle EU-landen gelijktijdig een referendum te houden over Europese besluiten. (StemWijzer)

• Ligt eraan, is dat tijdens de permanente wintertijd in Europa of in de EU? :’)

3. Nederlanders die naar Syrië zijn gegaan om te vechten mogen terugkeren naar ons land. (Kieskompas)

• Om te vechten in ons leger, om te vechten voor of tegen wie, hoe bepaal je of ze naar Syrië zijn gegaan om te vechten en wat versta je onder ‘vechten’?

4. De EU moet alleen duurzame landbouw subsidiëren. (Kieskompas)

• Subsidieert de EU dan binnen de landbouw alléén duurzame landbouw, of is het de enige subsidie die wordt gegeven? En wanneer is landbouw duurzaam genoeg voor de EU?

5. Een deel van de Europese leningen aan Griekenland moet worden kwijtgescholden. (StemWijzer)

• Euh, welk deel? Want volgens mij waren dat leningen van boven de 100 miljard. Da’s heel wat anders dan een tientje lenen en niet meer terugkrijgen. 😉

6. Homostellen moeten dezelfde adoptierechten hebben als heteroseksuele paren. (Kieskompas)

• Waarom niet dezelfde woorden gebruiken: homoseksuele paren of heterostellen? Misschien is het je geeneens opgevallen, maar geef toe: dit is opvallend raar.

7. De EU moet grootschalige veehouderij ontmoedigen. (StemWijzer)

• “We hebben liever niet dat je dit doet, Emma.” vs “Emma, NEE! Niet doen!” Wat is hier de betekenis van ‘ontmoedigen’?

8. Iedere lidstaat moet belangrijke beslissingen tegen kunnen houden. (Kieskompas)

• Wat zijn belangrijke beslissingen? Of een lidstaat uit de EU stapt of een nieuwe economische regel moet treffen? En wie beslist dat uit de lidstaat: de politici of de bevolking, door bijvoorbeeld een referendum?

9. Het moet moeilijker worden voor EU-burgers om in een ander land een uitkering te ontvangen. (StemWijzer)

• Dus nu is het al moeilijk en moet het nóg moeilijker worden? Of is het nu makkelijk en moet het moeilijker worden?

10. Het moet voor bedrijven makkelijker worden om werknemers te ontslaan. (Kieskompas)

• “Jochem, je bent voor de tweede keer te laat deze week.” “Ja, maar ik stond in de file.” “Je bent ontslagen!” Kortom, hoeveel makkelijker? 😉

Dus voor de volgende keer: let op het taalgebruik bij de stellingen van StemWijzer en Kieskompas. Het is niet zomaar even snel invullen, maar weet welke insteek achter de stellingen zitten (en vooral ook welke partijen) en bedenk altijd goed hoe je er zelf in staat. Maarre.. niks MOET hè. 😉 Het blijft jouw keuze, maar wat je ook doet: ga in ieder geval stemmen. Er is hard voor gevochten en het is echt nog niet zo gewoon dat wij onze mening kunnen uitspreken over wat er gebeurt in de politiek. Zeker niet als je verder kijkt dan de EU…

Verder lezen over het formuleren van goede stellingen? Check dan: Het Nederlands Debat Instituut: tien criteria voor een goede stelling