Afgelopen maandag was het de internationale dag voor linkshandigen. Een dag om te vieren dus, voor ongeveer tien procent van alle mensen wereldwijd. Tien procent maar? Ja, echt. We wisten natuurlijk al langer dat linkshandigheid zeldzamer is dan rechtshandigheid. Maar weten we ook dat hier allemaal (voor)oordelen aan vastzitten? En dat deze ook in onze taal geslopen zijn? Nee? Lees dan snel verder! 😉

Linkse en rechtse taal

Je hoeft geen genie te zijn om een blik op het Nederlands te werpen en de link te zien. Iemand of iets links laten liggen, twee linkerhanden hebben, slinks zijn, averechts werken. Het woord sinister is zelfs afgeleid van het Latijnse sinistra, dat links betekent. Vergelijk dit even met de volgende voorbeelden: iemands rechterhand zijn, iets rechtzetten, het hart op de rechte plaats hebben, rechtspraak, oprecht zijn. En zelfs in andere talen schijnt er een voorkeur door. In het Engels betekent right namelijk niet alleen rechts maar ook correct, goed. De uitdrukking as right as rain betekent dan ook zich (weer) goed voelen, terwijl als iemand niet kan dansen zegt men she has two left feet. Maar ook in het Frans zie je het terug: être gauche betekent letterlijk links zijn, terwijl je het figuurlijk gebruikt als iemand onhandig is. Kort door de bocht: links staat voor slecht en rechts staat voor goed. Hoe we erop zijn gekomen? Een korte terugblik in de geschiedenis verklaart een hoop.

Linkshandig? Afstraffen!

Tegenwoordig maakt het niet meer veel uit of je links- of rechtshandig bent. Vroeger wel. In Japan konden mannen zelfs een scheiding aanvragen als bleek dat hun vrouw linkshandig was. In Nederland had je ook geen geluk als je linkerhand dominant was. Tot de jaren zeventig dwongen leraren hun leerlingen namelijk om met rechts te schrijven. Het gebruik van de linkerhand werd afgestraft, onder andere door deze hand op de rug te binden tijdens het schrijven. Voor lange tijd associeerde men linkshandigheid namelijk met de duivel, boosaardigheid en hekserij. Linkshandigen waren in de minderheid en dit versterkte dan ook het beeld dat rechts de norm was en links daarvan afweek. Rechts was de ‘goede’ hand, links was lomp en onhandig. Zo slopen verschillende uitdrukkingen in onze taal die die gedachten weerspiegelden: hij heeft twee linkerhanden, dat pakte averechts uit. Sterker nog, die gedachten blijken niet alleen in westerse landen te bestaan, ook in niet-westerse culturen is er een voorkeur voor rechts. Een voorbeeld: vrouwen op het Indiase platteland mogen hun linkerhand niet gebruiken als ze voedsel bereiden. Ook in islamitische landen staat de linkerhand gelijk aan onrein, haram, waardoor mensen daar alleen met de reine rechterhand eten.

Zijn linkshandigen creatiever?

Ondertussen weten we dat linkshandigen niet per se lomp, boosaardig of des duivels zijn. 😉 Werden er voorheen vooral negatieve eigenschappen aan verbonden, tegenwoordig zijn dat meer positieve, zoals creativiteit. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat onder andere architecten, beeldend kunstenaars en muzikanten vaker linkshandig dan rechtshandig zijn. Linkshandigheid is echter niet de oorzaak van creativiteit, eerder een begeleidend verschijnsel. Net als dat linkshandigheid geen dyslexie of epilepsie veroorzaakt, terwijl het wel vaker voorkomt onder linkshandigen. En de oorzaak van linkshandigheid zelf? Er zijn verschillende factoren die meespelen. De erfelijke factor heeft invloed: of je ouders, grootouders, overgrootouders ook linkshandig zijn. Maar ook stoornissen tijdens de zwangerschap en/of geboorte spelen een rol. Een beschadiging van de linkerhersenhelft of een vertraagde ontwikkeling van dat deel van de hersenen kan ervoor zorgen dat de rechterhersenhelft zich beter ontwikkelt. Hierdoor kan je linkerhand dus dominanter zijn dan je rechterhand.

Onbewust sluipen oordelen over woorden in ons taalgebruik, zoals bij links en rechts. Zou dat ook gelden voor bijvoorbeeld zwart en wit, denk je? Vergelijk maar eens iemand zwart maken en een wit voetje halen. Weet jij nog meer voorbeelden? Laat het me weten in een reactie onder deze blogpost of via mijn Facebookpagina! 😉

Meer lezen over linkshandigheid? Check dan even mijn bronnen voor deze blogpost:

• Linkshandigheid – J.W. van Strien. Verschenen in: Spraak, taal en leren (2010).
• NRC
• Volkskrant (1)
• Volkskrant (2)